AYDIN İLİ MADEN VE ENERJİ KAYNAKLARI
Ege bölgesinin tarım ve turizm bakımından önemli illerinden biri olan Aydın ili, madenciliğin
de yoğun olarak yapıldığı illerden biridir.
Metalik madenler bakımından altın, bakır, kurşun, çinko, civa ve demir oluşumları
bulunmaktadır. Koçarlı–Satılar altın sahasında 1 gr/ton tenörlü 5.630 ton görünür+ muhtemel rezerv
mevcuttur. Bakır, kurşun, çinko cevherleşmelerine il merkezinde, Söke, Çine ve Koçarlı ilçelerinde
rastlanmakta olup, düşük tenörlü küçük boyutlu zuhurlar olduğundan, ekonomik değildir. Bozdoğan–
Altıntaş sahasında % 2 zinober tenörlü 52.500 ton rezervli bir yatak olup işletilmemektedir. Ayrıca
Nazilli ve Germekcik ilçelerinde küçük civa zuhurları vardır. Söke-Koçarlı-Salhane sahasında
ortalama % 44.51 Fe tenörü tespit edilmiştir. Ayrıca yatakta %54.46’ya kadar varan % Fe değerleri
de tespit edilmiştir. Yatağın ortalama silis içeriği ise % 28’dir. Buna göre, yatakta 119.000 ton
yüksek tenörlü ve 360.000 ton düşük tenör ve yüksek silisli cevher tespit edilmiştir. Söke-Çavdar
demir zuhurunda ise ortalama % 42.62 Fe ve %22.05 Si tenörlü 13.500.000 ton görünür+mümkün
rezerv bulunmaktadır. Yüksek silis, düşük tenör ve kısmen kükürt değerlerinin yüksek oluşu
nedeniyle bu yatak işletilmemektedir.
Metalik maden yataklarının yanı sıra endüstriyel hammaddeler yönünden de zengin yataklar
mevcuttur. Bunlardan barit, diyatomit, grafit ve kuvars gibi endüstriyel hammaddeler yanında
seramik sanayinin olmazsa olmazı olan feldispat yataklarından üretilen madenler dünya pazarına
ihraç edilmektedir.
Çine-Yeniköy-Ozanbelenin'de düşük tenörlü bir barit zuhuru mevcuttur. Karacasu Dedeler
köyünde iyi kaliteli % 90 SiO2 ve % 2 Al2O3 içeriği olan diyatomit yatağında zaman zaman işletme
yapılmaktadır. Bozdoğan–Beyler Mahallesinde düşük tenörlü 6.000 ton görünür rezerve sahip grafit
zuhuru bulunmaktadır.
Seramik hammaddelerinden birisi olan kuvars, Bozdoğan–Söke–Çine ilçeleri sınırları
dahilinde olup % 96.21 SiO2 ve %1.2 Fe2O3 ortalama tenörlü 9.663.100 ton kuvars mevcuttur.
Karasu–Dandolos sahasında % 4–5 S tenörlü, 51.800 ton görünür+muhtemel kükürt
rezervine sahip yatak düşük tenörlü olması nedeniyle işletilememektedir.
Mermer açısından Karacasu ilçesi önemli potansiyellere sahiptir. İlçede Geyre, Tepecik,
Hangediği ve Nargedik sahalarında toplam 30 milyon m3 potansiyel mermer rezervi tespit edilmiştir.
Bu sahalarda özel sektör tarafından işletme yapılmaktadır.
Mika yönünden ise Germencik–Dağyeri sahası iyi kaliteli olup rezervi belirlenmemiştir ve
herhangi bir işletme mevcut değildir. Bozdoğan–Gerzile'de orta kaliteli 200.000 ton görünür rezerve
sahip talk mevcuttur.
Koçarlı–Çavdar – Küçükçavdar sahasında %0.0425 U3O8 (autinit) tenörlü 208.942 ton
görünür, Çavdar- Arapsu sahasında %0.02-0.03 (autinit ve torbernit) tenörlü 10.784 ton, % 0.03’den
büyük tenörlü 19.508 ton muhtemel uranyum rezervi tespit edilmiştir.
Çavdar–Demirtepe sahasında, % 0.0234–0.0956 (autinit, bassetit, uranopilit) kalitesinde,
%0.0234 tenörlü 263.343 ton U3O8, % 0.0956 tenörlü 1.456.687 ton U3O8 olmak üzere 1.728.207 ton
görünür+muhtemel uranyum rezervi mevcuttur. Kisir–Osmankuyu sahasında ise % 0.02-0.03 U3O8
uraninit, gümmit, uranotil, torbernit, autinit, meta–autinit, meta– torbernit, fosforanilit minerali
belirlenmiş olup, %0.02–0.03 tenörlü 11.530 ton U3O8 ve % 0.03'den büyük tenörlü 34.365 ton U3O8
olmak üzere toplam 45.895 ton muhtemel uranyum rezervi mevcuttur.
Karacasu ve Söke ilçelerinde % 55-60 Al2O3 (Karacasu), % 44-55 Al2O3 (Söke) tenörlü
yataklarda korund, manyetit ve zımpara olmak üzere Karacasu’da 172.000 ton görünür+muhtemel,
Söke'de 55.000 ton muhtemel rezerv tespit edilmiştir. İşletilen zımpara yatakları mevcuttur.
Dünya albit üretiminde Ülkemiz ilk sırayı almaktadır. Üretimin hemen hemen tamanı Çine –
Milas'dan yapılmaktadır. Bu bölgede feldispat zenginleştirilmesine yönelik tesisler bulunmaktadır.
Çine–Milas bölgesinden 1.5 milyon ton/yıl civarında albit ihraç edilmektedir.
İl merkezi, Söke ilçesi ve Çine – Karpuzlu – Akçaova yataklarında % 8–11.44 K2O ve % 0.73
Fe2O3 içerikli 1.878.516 ton muhtemel, seramikte katkı olarak kullanılabilir nitelikte orta-düşük kaliteli
151.819 ton muhtemel ortaklaz (potasyum feldispat) rezervi ile % 8.35–11 Na2O3 ve % 0.7 Fe2O3
içerikli iyi kalitede 67.363.515 ton muhtemel ve 21.987.172 ton orta-düşük kalitede albit (sodyum
feldispat) rezervi mevcuttur. Bu yataklar günümüzde seramik ve cam sanayiinde kullanılmak üzere
yurt içi ve yurt dışı pazarlara yönelik olarak işletilmektedir.
Genel Müdürlüğümüzün il dahilinde kömür ve jeotermal enerji hammaddelerine yönelik
yaptığı çalışmaları sonucunda da linyit ve jeotermal alanlar ortaya çıkarılmıştır. Linyit oluşumlarının
gözlendiği sahalardan bazıları Şahinali, Söke, Küçükçavdar ve Dalama linyit sahaları olup,
sahalardan zaman zaman üretim yapılmıştır. Aydın ili jeotermal enerji kaynakları bakımından önemli
potansiyele sahiptir. Kaplıca, Kaplıca tesisi ısıtılması, sera ısıtması, elektrik üretimi, şehir ısıtmacılığı
gibi çok yönlü kullanım özelliğine sahip olan bu jeotermal sahalar, il turizmi ve sanayisinin
gelişiminde çok etkilidir. İl dahilindeki önemli bazı jeotermal alanlar Yılmazköy, Germencik-
ömerbeyli, Bozköy-Çamur, Umurlu-Serçeköy, Pamukören, Germencik-Gümüş, Sultanhisar,
Salavatlı, Kuşadası-Ilıca, Buharkent-Ortakçı ve Nazilli-Gedik sahalarıdır. Bunlardan Pamukören
jeotermal alanında gerçekleştirilen sondajda 188 ºC sıcaklık ve 58 lt/sn debiye sahip akışkan
görünür hale getirilmiş ve 37 MWt termal güce sahip jeotermal enerji kazandırılmıştır. Bozköy-Çamur
sahasında 59-142ºC sıcaklık ve 280 lt/sn debi, Ömerbeyli sahasında ise 203-232ºC ve 725 lt/sn
debiye sahip akışkanlar 107 MWt ve 594.83 MWt termal güce sahiptir.
ALTIN (Au)
Koçarlı-Satırlar Altın Sahası
Tenör :1 gr/ton Au
Rezerv :5.650 ton görünür+muhtemel rezerv.
ASBEST ( Asb )
Çine-Kızılkaya Zuhuru
Tenör :Damarlar şeklinde, düşük kaliteli asbest talk-tremolit şistlerin içinde yer alıyor.
Rezerv :Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur.
BAKIR-KURŞUN-ÇİNKO ( Cu-Pb-Zn )
Aydın ili merkez, Söke, Çine, Koçarlı ve Nazilli Zuhurları
Tenör :Düşük tenörlü bakır-kurşun-çinko.
Rezerv :Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur.
BARİT ( Ba )
Bozdoğan-Yeniköy-Ozanbeleni Zuhuru
Tenör :Düşük.
Rezerv :Zuhur olduğu için rezerve yönelik çalışma yoktur.
CİVA ( Hg )
Bozdoğan-Altıntaş Sahası
Tenör :% 2 zinober.
Rezerv :52.500 ton rezervli bir yatak olup, işletilmemektedir. Ayrıca Nazilli ve Germencik
ilçelerinde küçük civa zuhurları vardır.
DEMİR ( Fe )
Söke-Koçarlı-Salhane Fe Sahası
Tenör :% 44.51 Fe
Rezerv :119.000 ton yüksek tenörlü, 360.000 ton düşük tenörlü ve yüksek silisli cevher
rezervi tespit edilmiştir.
Söke-Çavdar Fe Zuhuru
Tenör : % 42,62 Fe % 22.05 SiO2
Rezerv :13.500.000 ton görünür+mümküm rezerv olup tenörün düşük olması nedeniyle
işletilmemektedir.
DİYATOMİT ( Diy )
Karacasu-Dedeler Köyü Sahaları
Kalite :İyi ,SiO2 içeriği % 90, Al2O3 içeriği % 2
Rezerv :Zaman zaman işletilen yatak, filtre yardımcı malzemesi ve dolgu maddesi olarak
kullanıma uygundur.
FELDİSPAT (Fld)
Aydın ili Çine, Söke ve Merkez ilçesi feldispat Yatakları
Tenör :% 8-11.44 K2O, % 0.73 Fe2O3 ve % 8.35-11 Na2O, % 0.7 Fe2O3
Rezerv :Aydın ilinde % 8-11.44 K2O, % eser-0.73 Fe2O3 içerikli, iyi kalitede 1.878.516 ton,
orta-düşük kaliteli 151.819 ton muhtemel potasyum feldispat rezervi ile % 8.35-11
Na2O, %eser-O.7 Fe2O3 içerikli, iyi kalitede 67.363.515 ton muhtemel, orta-düşük
kaliteli 21.987.172 ton muhtemel sodyum feldispat rezervi vardır. Ayrıca, Çine-Kavşit
köyünde halen özel sektör tarafından işletilen iyi-orta kaliteli 798.000 ton muhtemel
potasyum-sodyum feldispat rezervi vardır. Bu yataklar günümüzde özel sektör
tarafından seramik ve kısmen cam sanayi hammaddesi olarak değerlendirilmektedir.
GRAFİT (Grf)
Bozdoğan-Beyler mahallesi ve Genzile Köy Zuhurları
Tenör :Düşük.
Rezerv :Beyler Mahallesi zuhurunda 6.000 ton görünür rezerv mevcuttur.
KUM-ÇAKIL (Kçm)
Merkez-Çakırbeyli Sahası
Kalite :Orta
Rezerv :4.000 m3 görünür rezerv.
Nazilli-Dallıca Köyü
Kalite :İyi
Rezerv :18.000 m3 görünür rezerv.
KUVARS ( Q )
Çine, Bozdoğan ve Koçarlı ilçelerinde bir kısmı işletilmekte olan kuvars yatakları mevcuttur.
Aşağıdaki tabloda belli başlı yatakların rezerv ve kaliteleri verilmiştir.
KUVARSİT ( Qz )
Bozdoğan-Söke-Çine ilçeleri Sahaları Tenör :% 96.21 SiO2, % 1.2 Fe2O3 (Çine-Çamköy) Rezerv :9.663.100 ton muhtemel rezerv.
KÜKÜRT ( S ) Karacasu-Dandalos Kükürt Sahaları Tenör :% 4-5 S Rezerv :51.800 tonluk görünür+muhtemel rezerv olup yatak tenörün düşük olması nedeniyle işletilmemektedir.
MERMER ( Mr )
Karacasu-Geyre Sahası Kalite :İyi Rezerv :2.500.000 m3 mümkün rezerv.
Karacasu-Tepecik Sahası Kalite :Orta Rezerv :9.000.000 m3 jeolojik rezervli yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
Karacasu-YazırHangediği Sahası Tenör :Orta Rezerv :3.000.000 m3 mümkün rezervi olan yatak geçmiş yıllarda işletilmiştir.
Karacasu-Nargedik-Düğünyurdu Sahası Tenör :Orta, iyi Rezerv :15.000.000 m3 jeolojik rezervi olan sahada işletilmekte olan birçok yatak vardır.
Bozdoğan-Başalan Çilebabat Sahaları Tenör :İyi Rezerv :562.500 m3 jeolojik rezerv vardır.
VERMİKÜLİT ( V ) Germencik-Dağyeni Köyü Zuhuru Kalite :Iyi kalite. Rezerv :Belirlenmemiş, herhangi bir işletme yoktur.
TALK ( Talk ) Bozdoğan-Genzile Köyü Sahaları Kalite :Orta. Rezerv :350.000 ton görünür rezerv.
URANYUM ( U )
Koçarlı-Çavdar-Küçükçavdar Sahası Kalite :% 0.0425 U3O8 autinit. Rezerv :208.942 ton görünür rezerv. Çavdar-Arapsu Sahası Kalite :%0.02-0.03 autinit ve torbernit Rezerv :% 0.02-0.03 tenörlü 10.784 ton U3O8, %0.03'den büyük tenörlü 19.508 ton U3O8 muhtemel rezerv. Çavdar-Demirtepe Sahası Kalite :%0.0234-0.0956 autinit, bassetit, saleeyit, uranopilit Rezerv : % 0.0234 tenörlü 263 343 ton U3O8, ortalama % 0.0956 tenörlü 1.456.867 ton U3O8 olmak üzere toplam 1.729.207 görünür+muhtemel rezerv. Kisir-Osmankuyu Sahası Kalite :% 0.02-0.03 U3O8 uraninit, gümmit, uranotil, torbernit, autinit, meta-autinit, metatorbernit, fosforanilit Rezerv :% 0.02-0.03 tenörlü 11.530 ton U3O8, % 0.03'den büyük tenörlü 34.365 ton U3O8 olmak üzere toplam 45.895 ton muhtemel rezerv.
ZIMPARA ( Zım )
Karacasu-Circivan ve Söke-Gümüşköy ve Kayas Çiftliği Sahaları
Kalite :% 55-60 Al2O3 (Karacasu), % 44-55 Al2O3 (Söke) korund, manyetit ve zımpara
Rezerv :Karacasu'da 172.000 ton görünür+muhtemel, Söke'de 55.000 ton muhtemel rezerv belirlenmiş olup, Karacasu'daki Göztepe ve Bölükardıç yatakları halen işletilmektedir. Diğer yataklar ise terk edilmiştir.